Download Tools

Küreselle?menin getirdi?i artan ileti?im ve ula??m imkânlar?n?n ve derinle?en kapitalizmin do?al bir sonucu olarak, kent markala?mas? (city branding)[1] ve “marka ?ehir” gibi kavramlar Türkiye ve dünyada son y?llarda akademik literatüre dâhil olmu? ve giderek önem kazanm??t?r. Türkiye ekonomisinin kalbi olan -Bizans ve Osmanl? ?mparatorluklar?n?n eski ba?kenti- ?stanbul da, bu trendin güçlenmesi nedeniyle son y?llarda çe?itli markala?ma stratejileri do?rultusunda dünyaya aç?lmaktad?r. Bu yaz?da, Beykent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi (?ngilizce) bölümü ö?retim üyesi Yrd. Doç. Dr. Ülke Evrim Uysal’?n Global Place Branding Campaigns across Cities, Regions, and Nations[2] adl? kitapta yer alan “A Brief History of City Branding in Istanbul” adl? çal??mas? ?????nda, ?stanbul’un marka ?ehir yap?lmas? do?rultusunda Türkiye’de izlenen stratejileri özetlemeye çal??aca??m.

Uysal, ?stanbul’un kent markala?mas? stratejileri do?rultusunda desteklenmesini tarihsel ba?lamda 3 a?amada incelemektedir. ?lk a?ama, 1960’lardan 1990’lara kadar izlenen ve yazar?n “Self-Orientalism” (Kendine ?arkiyatç?l?k) olarak adland?rd??? dönemdir. Bu dönem, Türkiye’nin turizmi ilk defa ciddi bir ekonomik aktivite olarak görmeye ba?lad??? ve bu do?rultuda turizme dair önerilerin 5 Y?ll?k Kalk?nma Planlar?na dipnot olarak da olsa girmeye ba?lad??? bir sürece sahne olmu?tur. Bu y?llarda gazetelerde yer alan ve yabanc? kad?n turistlerin resimleriyle süslü “Turizm Patlad?” ba?l?kl? haberler, dönemin karakteristi?ini yans?t?r niteliktedir. 1982 y?l?ndan itibarense, “Self-Orientalism” dönemi daha ciddi turizm politikalar?yla desteklenmi? ve sonraki dönemlerin temelleri at?lm??t?r. Bu y?llarda, turizm faaliyetleri daha çok bölgesel olarak ele al?nm?? ve altyap? hizmetlerinin geli?tirilmesine odaklan?lm??; dolay?s?yla, ?stanbul’un marka ?ehir haline getirilmesi konusunda fazla bir yol al?namam??t?r. ?stanbul, asl?nda o dönemde de önemli bir turizm merkezi olmas?na kar??n, Kültür ve Turizm Bakanl???’n?n yay?nlad??? bro?ürlerde daha çok Marmara Bölgesi içerisindeki alelade bir kent olarak ele al?nm?? ve Türkiye genelinde Troya (Truva) ve Kapadokya gibi turistik merkezler daha ön planda tutulmu?tur. Daha önemlisi, bu dönemde Türkiye’deki turizm faaliyetleri daha çok Bat? dünyas? ülkeleriyle s?n?rl? kald??? için, Edward Said’in “Oryantalizm” (?arkiyatç?l?k) teorisinde ele al?nan ?ekilde, kendini Bat?l?lar?n görmek istedi?i ?ekilde göstermek dü?üncesi ve hissi, yani Kendine ?arkiyatç?l?k, Türkiye’de turizm stratejilerinde hâkim olmu?tur. Bu ba?lamda, Bakanl?k taraf?ndan haz?rlanan bro?ürlerde Türk hamam?, fes, göbek dans? ve dansözler, baklava, lokum, Türk kahvesi ve gölge oyunu gibi oryantalist ö?elere a??rl?k verilmi?tir.

Yazara göre, ?stanbul’un marka ?ehir yap?lmas? do?rultusunda izlenen stratejiler ba?lam?nda ikinci önemli dönem, 2007 y?l?ndan itibaren etkileri yo?un olarak görülen “City of Religions” (Dinler ?ehri) sürecidir. ?stanbul’un 2010 y?l?nda Avrupa Kültür Ba?kenti ilan edilmesi ve bunu koordine etmek için 2010 Avrupa Kültür Ba?kenti Ajans?’n?n kurulmas?[3], bu süreci h?zland?rm?? ve ba?ar?l? olarak alg?lanmas?na yol açm??t?r. Bu dönemde, Türkiyede turizm faaliyetleri çok geli?mi? ve hatta ?stanbul, dünyada en çok turist çeken 7. ?ehir olmay? bile ba?arm??t?r.[4] Bu dönemin temel karakteristi?i, ?stanbul’un dinlerin merkezi olarak öne ç?kar?lmas? ve her an hissedilen Müslüman özelliklerinin yan?nda, özellikle Bizans (Ortodoks H?ristiyan) miras?na yo?un olarak vurgu yap?lmas?d?r. Bakanl???n yay?nlad??? bro?ürler, bu do?rultuda neredeyse tamamen dini merkezlerin (cami, kilise vs.) yer ald??? ?ekilde yeniden düzenlenmi?tir. Yazar?n yapt??? ara?t?rmaya göre, bu dönemde haz?rlanan bro?ürlerde “Osmanl?”, “Do?u”, “Bat?”, “Cami”, “?slam”, “Bizans”, “Kilise”, “Yunan”, “Medeniyet”, “Harem”, “Ermeni”, “Ho?görü” ve “Çe?itlilik” gibi kelimeler çok yo?un ?ekilde kullan?lmaya ba?lanm??t?r. Bu dönemde, ?stanbul, ?brahimi dinler için küresel bir dini merkez gibi takdim edilirken, ?ehre mistik bir hava da kat?lmaya çal???lm??t?r. Ancak Türkiye siyasetinde ve sosyal ya?am?nda ?slam dininin çok bask?n olmas?, bu stratejinin inand?r?c?l???n? ve ba?ar?s?n? dü?ürmü?tür.

Yazar?n üçüncü dönem olarak belirtti?i “Multi-Faceted City” (Çok Boyutlu ?ehir) süreci ise, 2012 y?l?nda ba?lam?? ve halen devam etmekte olan yeni bir dönemdir. Bu dönem, önceki dönemin eksikliklerini gidermek için ba?lat?lm??t?r da denilebilir. Bu dönemin temel karakteristi?i, “mega-event” denilen uluslararas? büyük etkinliklere ev sahipli?i yapma konusunda gösterilen büyük azim[5] ve ?stanbul Kalk?nma Ajans?’n?n[6] kurulmas? ve faaliyetlerine ba?lamas?d?r. Bu dönemde, ilk kez yarat?c? ?ehir (creative city) konsepti do?rultusunda ?stanbul’un kentsel nitelikleri ön plana ç?kar?lm??; ibadet merkezleri d???nda gece ya?am?, restoranlar, ma?azalar, üniversiteler ve ara?t?rma merkezleri de bro?ür ve tan?t?m kliplerinde vurgulanmaya ba?lam??t?r. Ayr?ca ?stanbul’un farkl? ilçe ve semtlerinin ve buralara özgü aktivitelerin vurgulanmas? da, bu dönemin önemli bir yenili?idir. Bu dönemin tan?t?m bro?ürlerinde ve kliplerinde, ?stanbul’da çekilen James Bond filmleri, Mozart’?n ünlü "Türk Mar??" ve Tom Waits’in “Telephone Call From Istanbul” ?ark?s? gibi popüler kültür ö?elerine de yer verilmi?tir. Bu dönem, önceki dönemleri de?i?tirmek yerine, ?stanbul’un ve Türkiye turizminin ufkunu geni?letmek amac?yla planlanm?? gibidir. Ancak bu dönemde haz?rlanan stratejilerin ba?ar?s?, Türkiye’nin siyasi gerekçelerle Rusya Federasyonu ve Avrupa Birli?i ile ili?kilerinin bozulmas? neticesinde gölgelenmi? ve turizmde son 2 y?lda h?zl? bir çökü? sürecine girilmi?tir.

Sonuç olarak, ?stanbul’un marka ?ehir yap?lmas? konusunda yap?lan çal??malar her geçen gün derinle?mektedir. Bu noktada, ba?ar?l? bir d?? politikan?n turizmde de anahtar oldu?u dü?ünülürse, Türkiye, k?sa sürede, yeniden eski ba?ar?l? ve ilerleyen görüntüsüne dönebilir. Ancak bunun için, Ba?bakan Binali Y?ld?r?m’?n da vurgulad??? gibi, “Türkiye’nin dostlar?n?n say?s? artt?r?lmal?, dü?manlar?n?n say?s? azalt?lmal?d?r”.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMEC?

[1] Birkaç örnek için;

[2] http://www.igi-global.com/chapter/a-brief-history-of-city-branding-in-istanbul/160543.

[3] Web sitesi için; http://istanbul2010.org/.

[4] http://www.wsj.com.tr/articles/SB10001424052702303473204580022673176091614.

[5] Bak?n?z; http://politikaakademisi.org/2016/09/05/buyuk-etkinlikler-ve-kentlere-etkileri-istanbul-ornegi/.

[6] Web sitesi için; http://www.istka.org.tr/.